Editing Openai/6923f6d0-6398-800f-88a6-895979bdbe94 (section)

=== ### ===

وقتی اسپینوزا در ۲۴ نوامبر ۱۶۳۲ در آمستردام به دنیا آمد، اروپا هنوز در آتش دو جریان می‌سوخت:
* قدرت مطلق کلیسا
* نزاع‌های پس از اصلاحات مذهبی (پروتستان–کاتولیک)

دادگاه‌های تفتیش عقاید، سانسور شدید الهیات، و کنترل کامل بر اندیشهٔ عمومی باعث شده بود که هرگونه برداشت متفاوت از خدا، طبیعت یا متن مقدس «تهدید سیاسی» تلقی شود.

===== درست است که آمستردام نسبت به پاریس، مادرید یا رم آزادی بیشتری داشت؛ =====
اما آزادی واقعی اندیشهٔ فلسفی هنوز وجود نداشت.
یهودیان سفاردی که اسپینوزا در آن جامعه رشد کرد، خودشان به‌تازگی از تفتیش مذهبی اسپانیا گریخته بودند و هرگونه انحراف از عقاید رسمی را خیانت و خطر مرگ می‌دانستند.

به همین دلیل، حتی جامعهٔ یهودیِ آمستردام هم کوچک‌ترین نقد الهیاتی را تحمل نمی‌کرد.

===== این «یک‌باره» در ظاهر است؛ =====
در باطن، یک فرآیند عمیق فکری و روانی پشت آن وجود داشت:

====== وقتی دین، قدرت سیاسی و مجازات‌های سنگین با هم آمیخته شوند، دو نوع اندیشمند به‌وجود می‌آورند: ======
۱. مطیع
۲. شورشی خاموش
اسپینوزا از نوع دوم بود.
او دید که خدا به‌عنوان موجودی شخصی و قانون‌گذار، ابزار سرکوب شده است.
پس گفت:
اگر خدا = طبیعت باشد، دیگر هیچ کلیسایی نمی‌تواند ارادهٔ خدا را انحصاری تفسیر کند.

این یک نوع بی‌سلاح‌سازی الهیات قدرت‌محور بود.

====== او تلاش کرد خدایی را تعریف کند که تفسیرش به دست هیچ انسان یا نهادی نیافتد. ======
برای همین گفت: خدا همان واقعیت بی‌پایان است؛ همان طبیعت.
این باعث می‌شد:
* خدا «شخص» نباشد
* امر و نهی نکند
* خشم نگیرد
* و هیچ دین و قدرتی نتواند از نام او سوءاستفاده کند

====== او اخلاقی می‌خواست که نه بر «گناه»، بلکه بر «فهم» بنا شود. ======
وقتی خدا = طبیعت می‌شود، شریعت‌ها و نهادهای مذهبی قداست انحصاری خود را از دست می‌دهند.

====== وقتی اسپینوزا در ۲۳ سالگی تکفیر شد، فهمید که ======
«خدای رسمی» دشمن انسان اندیشمند است.
از آن پس، او در پی ساختن خدایی بود که از دل طبیعت برمی‌خیزد و هیچ ابزار قدرتی نمی‌تواند از آن استفاده کند.